Jejer, Wasesa, Lesan ?

Ukara Jejer, Wasesa, Lesan lan Katrangan/ Kalimat Subyek, Predikat, Objek dan Keterangan

(Sumber: Mujiono. Jati Dhiri Basa Jawa. Ponorogo: MGMP Guru.)

Saben dina Minggu para siswa padha sinau karawitan ing sekolah.

Katrangan wektu    Jejer                 wasesa        Lesan       Katrangan

Supaya pangrembuge ukara bisa runtut, mula ora ana alane yen dirembug maneh wiwit jejer, wasesa, lesan lan katrangan.

a) Jejer utawa subyek perangane ukara kang paling baku utawa perangan kang dadi bakune ukara. Manut pranatane ukara, jejer manggon ing ngarep wasesa. Dene tembung kang bisa dadi jejer lumrahe arupa tembung aran (kata benda) utawa tembung apa bae kang dianggep kaya dene tembung aran.

b) Wasesa. Wasesa utawa predikat yaiku perangan ngandharake jejer (menerangkan keadaan subjek). Wasesa uga kalebu bakune ukara sawise jejer lan miturut urutane ukara, wasesa manggon ing samburine jejer. Wujude wasesa iku ora kudu arupa tembung kriya (kata kerja). Utawa frase tembung kriya.

c) Lesan. Lesan utawa objek yaiku perangan kang diender utawa dituju. Lumrahe sing dadi lesan iku tembung aran utawa tembung sesulih purusa (kata ganti orang). Lesan manggon ing samburine wasesa. Ora saben ukara duwe lesan. Lesan iku anane mung ukara kang wasesane awujud tembung kriya tanduk.

d) Katrangan. Katrangan iku mujudake perangane ukara kang ngandharake bab sing dikandhakake sing ukara nganti dadi luwih gambling. Katrangan bisa nerangake jejer, wasesa lan lesan. Dene manggon utawa urutane katrangan iku bisa saenggon-enggon. Dene kang bisa dadi katrangan iku ya saka tembung katrangan utawa frasa katrangan lan frasa sing nggunakake tembung ancer-ancer.

Jenenge Katrangan	Tembung kang minangka tetengere
Katrangan panggonan	Ing ana, ana ing, menyang, saka, sarta katrangan papan liyane.
Katrangan wektu	Mangsa, dhek, dhek wingi, dhek biyen, saiki, kepungkur, sadurunge, nalika, ngepasi, tembe mburi, lan sakpanunggale.
Katrangan alat/ piranti	Nanggo, karo, kanthi, mawa, ambek
Katrangan cacah	Sakabehe, sathithik, akeh, lan werna ukuran/ takeran.
Katrangan akibat	Mula, mulane, mula saka iku, wusanane
Katrangan ubaya/ syarat	Waton, angger, sauger, pokoke, saumpama, menawa, yen, yen ta.
Katrangan sebab	Sebab, jalaran, amarga, karana
Katrangan asal	Saka,, digawe saka, asale saka
Katrangan wewatesan	Nganti, ngantek
Katrangan tujuan	Supaya, kareben, murih, amrih, ing pangajab, ing pangangkah, menyang.