Tari Srimpi

Srimpi inggih punika babagan ingkang dados sebatanipun tiyang èstri ingkang mbeksa wonten ing Kraton Ngayogyakarta. Semanten ugi kaliyan bedhaya saha dados sebutan kagem tiyang èstri ingkang mbeksa wonten ing Kraton Ngayogyakarta. Miturut RM. Wisnu Wandhana, srimpi inggih punika beksan putri ingkang dipunbeksaaken déning sekawan putri, minangka pralambang saking grama, angin, toya, kaliyan bumi. Miturut Baoesastra Djawa, srimpi ateges lelangen beksa, ingkang mbeksa tiyang èstri cacahipun sekawan, amargi simpi menika nggadahi ateges dasanama saking wanda sekawan.. Kejawi bedhaya, srimpi inggih dados beksa ingkang dipuntarekaken wonten ing istana, saha dados lelangen beksa klasik ingkang dipun ngleluri amargi beksan punika kalebet beksan pusaka kraton. Beksan srimpi menika nggadhahi cariyos ingkang sami kaliyan beksan Bedhaya Sanga, ingkang nyariyosaken babagan akal kalian nepsu tiyang manungsa ingkang perang. Wonten ing sanesipun, Kadipaten Pakualaman nyariosaken menawi beksan srimpi punika beksan ingkang dipun pentasaken wonten ing adicara sepekenan utawi gangsal dinten bibar adicara pawewahan ageng boyongan putri Pakualam dhateng Pakualaman. Beksan srimpi punika dipun pentasaken kagem adicara mangayubagya resepsi kados tradisi Kasunanan Surakarta.

Srimpi miturut saking Kasultanan Ngayogyakarta inggih menika lelangen beksan klasik ingkang dipun beksakaken kalian tiyang èstri cacahipun sekawan, amargi beksan srimpi menika nggadhahi ateges wanda sekawan. Miturut saking Dr. Priyono, beksan srimpi menika dhumateng saking tembung impi. Tembung "impi" menika amargi para pamirsa ingkang mirsani beksan srimpi, ingkang dangunipun dumugi setunggal jam, kados dipun beta dhateng donya impi, amargi sedaya pambeksanipun langkung alus. Miturut Kangjeng Brongtodiningrat, srimpi menika pralambang saking sekawan unsur mata angin, kados grama, toya, angin, saha bumi. Wonten ing Kasultanan Ngayogyakarta, beksan srimpi menika sami sepuh kaliyan beksan bedhaya saha dipun dadosaken beksan pusaka kraton ingkang adhiluhung. Beksan Srimpi menika cariyosipun kapendhet saking cariyos Bedhaya Sanga. Wonten ing sanèsipun, Srimpi nggadhahi carios babagan ingkang dados pralambang grama, angin, toya, saha bumi. Para pambeksa srimpi awujudaken batak, gulu, dhada, saha buncit.
Miturut kalian Dr. Priyono, Srimpi ingkang dipun beksa nalika semanten dipun wiwiti wonten ing pemerintahanipun Sultan Agung antawis 1613-1646. Beksan Srimpi menika namung dipun péntasaken wonten ing dalem Kraton kagem ritual kanegaran dumugi jumenengan Sultan. Wonten ing taun 1755, Kraton menika pecah dados kalih inggih menika kraton Kasultanan Ngayogyakarta kalian kraton Kasunanan Surakarta, amargi inti saha cariyos beksan srimpi menika taksih sami. Wonten ing Kasultanan Ngayogyakarta, beksan srimpi kagolongaken dumados Serimpi Babul Layar, Serimpi Dhempel, Serimpi Genjung, benten wonten ing Kasunanan Surakarta ingkang anggolongaken beksan srimpi dumados Serimpi Anglir Mendung kalian Serimpi Bondan. Sajatosipun, beksan Srimpi menika sampun dangu dipun pentasaken wonten ing Kraton, amargi beksan menika saweg dipun mangertosi kalian masyarakat taun 1970-an.
Miturut R.M. Wisnu Wardhana perang ingkang dipun cariyosaken wonten ing beksan Srimpi inggih menika falsafah gesang piyantun Jawi. Cariyos beksan Srimpi kados kabecikan kalian kabatilan ingkan mboten saged bibar. Perang wonten ing beksan Srimpi menika langkung ketingal amargi sedaya pambeksa Srimpi ingkang nyariyosaken prajurit kalih sami tarung kalian prajurit sanesipun ngagem keris alit utawi cundrik, jemparing, jebeng, utawi pistol. Wonten ingkang kaping sepindah, sedaya penari ingkang mbeksa srimpi ngagem rasukan kados temanten Jawi, inggih menika dodot kalian gelung bokor mengkurep. Samenika, rasukanipun para pambeksa beksan Srimpi langkung nuweni ewah-ewahan, inggih menika ngagem jarik parang rusak kalian sered kiwa, saha rasukan ingkan mboten mawi lengen.

Beksan Srimpi

Beksan Srimpi Jemparing wonten ing Pentas Ambal Warsa Yayasan Pamulang Beksa Sasmita Mardhawa,lakon Suci Sang Pinudya (Ndalem Pudjokusuman)

Srimpi miturut saking Paku Alaman, nggadhahi jinis ingkang kathah, amargi srimpi punika beksan ingkang dados beksan induk kados bedhaya. Wonten ing pèriode Paku Alam ingkang kaping setunggal dumugi Paku Alam ingkang kaping sanga, beksan srimpi ingkang remen dipun pentasaken inggih menika:

Srimpi Gandrung Winangun

Srimpi Gandrung Winangun inggih menika beksan srimpi ingkang taksih nggadhahi kiblat saking beksan Srimpi ing umum ipun. Beksan Srimpi Gandrung Winangun dipun beksakaken kalian putri ingkang cacahipun sekawan, saha dipun iringi kalian gendhing ingkang namanipun Gandrung Winangun. Beksan Srimpi Winangun sejatosipun beksan ingkang dados tradisi saking Kasultanan Ngayogyakarta ingkang dipun terasaken kalian Kadipatèn Pakualaman

Srimpi Ela-ela

Beksan Srimpi Ela-ela sejatosipun sami kalian srimpi sanesipun. Beksan Srimpi Ela-ela dipun beksaaken kalian putri ingkang cacahipun sekawan, saha dipun iringi kalian gendhing Ela-ela. Beksan Srimpi Ela-ela menika sejatosipun beksan tradisi saking Kasultanan Ngayogyakarta ingkang dipun terasaken kalian Kadipatèn Pakualaman.

Srimpi Nadheg Putri

Beksan Srimpi Nadheg Putri inggih menika beksan ingkang kasebat wonten ing naskah Langen Wibawa, wonten ing Pamarintahan ipun K.G.P.A.A. Paku Alam IV. Naskah ingkang kaserat kalian basa Jawi, miturut data kodikologis dipun serat kalian sekawan panyerat. Ingkang nyerat kaping sepindah wonten ing taun 1866, inggih menika wonten ing wekdal Paku Alam IV jumeneng (taun 1864 dumugi 1878). Ingkang nyerat kaping kalih dumugi kaping sekawan mboten nyerat tarikh utawi wekdal, amargi taksih nyebataken raja ingkang jumeneng, inggih menika Haryo Prabu Suryadilaga utawi Paku Alam V, ingkang jumeneng taun 1878 dumugi 1900. Wonten ing lebet ipun naskah Langen Wibawa, wonten kathah wedhana renggan]] utawi tulisan ingkang dipun sukani gambar-gambar ingkang nyariosaken babagan seni tari. Salah satunggalipun wedhana renggan nyariosaken 8 tiyang ingkang saweg beksa, ingkang dipun ubet maneka warna kewan saha tanduran. Beksan ingkang dipun ceriosaken inggih menika beksan Srimpi Nadheg.

Srimpi Mangunkung

Beksan Srimpi Mangunkung dipun kinten beksan srimpi ingkang sampun ical, amargi sedaya sumber saha maneka warna naskah ingkang nyariosaken babagan beksan menika mboten wonten. Beksan Srimpi Mangunkung dipun kinten kairing kalian gending Mangunkung.

Srimpi Sangupati

Srimpi Sangupati inggih menika beksan ingkang sampun dados beksan tradisi saking Pura Pakualaman. Beksan menika nggadahi sumber saking tradisi beksan Kasunanan Surakarta. Srimpi Sangupati dipun pentasaken kalian putri ingkang cacahipun sekawan kagem atur raos kinurmatan dumateng sedaya ksatriya ingkang sampun nggadhahi raos kendhel merangi walandi. Beksan Srimpi Sangupati dipun ciptaaken kalian I.S.K.S. Paku Buwana X, saha dipun paringaken dumateng wayah ipun K.G.P.A.A. Paku Alam VIII dumados hadiah. Beksan Srimpi Sangupati dumugi samenika dipun leluri kalian Pura Pakualaman.

Srimpi Lagu Dhempel

Beksan Srimpi Lagu Dhempel utawi Srimpi Dhempel inggih menika beksan ingkang dados tradisi saking Pura Pakualaman, saha nggadhahi yuswa ingkang sami kalian Srimpi Gambirsawit. Beksan Srimpi Lagu Dhempel dipun pentasaken kalian putri ingkang cacahipun sekawan. Miturut kalian cariyos ipun beksan srimpi sanesipun, sedaya srimpi dipun beksaaken kanthi pasangan saha ungkur-ungkuran, amargi beksan menika mboten nyariosaken ingkang menang utawi nggejejer saha ingkang kalah utawi seleh.

Srimpi Gambir Sawit

Beksan Srimpi Gambir Sawit inggih menika beksan srimpi ingkang dados tradisi saking Surakarta. Beksan menika nyariosaken perang antawis babagan ingkang sae saha ingkang kirang sae, ingkang leres saha ingkang luput. Sedaya putri ingkang beksa Srimpi Gambir Sawit ngginakaken keris saha dhadhap.

Srimpi Sukarsih

Kados Srimpi Gambir Sawit, Beksan Srimpi Sukarsih inggih menika beksan ingkang dados tadisi saking Kasunanan Surakarta, saha dipun leluri kalian Pura Pakualaman. Putri ingkang beksa Srimpi Sukarsih menika cacahipun sekawan saha ngginakaken pistol.

Srimpi Anglirmendhung

Kados beksan Srimpi Gambir Sawit saha beksan Srimpi Sukarsih, beksan Srimpi Anglirmendhung inggih menika beksan srimpi ingkang dados tradisi saking Surakarta. Amargi ingkang dados kabèntenan saking beksan Srimpi Anglirmendhung,inggih menika sedaya putri ingkang beksa mboten ngagem keris utawi pistol, langkung ngagem sampur.

Srimpi Ludira Madu

Beksan Srimpi Ludira Madu inggih menika beksan srimpi ingkang kados srimpi sanèsipun. Wonten ing kaping pisan, beksan Srimpi Ludira Madu nggadhahi asma Srimpi Ludira Madura, ingkang ateges trah katurunan Madura. Trah Madura ingkang kasebat inggih menika Sinuhun Paku Buwono V.  Sajatosipun beksan Srimpi Ludira Madu menika kacipta kaliyan Sinuhun Paku Buwono V ingkang dados putra mahkota Kasunanan Surakarta, ingkang misuwur kanthi gelar Kanjeng Gusti Pangeran Adipati Anom. Sanesipun cariyos ingkang dados mula bukanipun beksan Srimpi Ludira Madu inggih menika cariyos kagem mengeti Ibu saking trah keturunan Madura, inggih menika putri Adupati Cakraningrat saking Pamekasan. Wonten ing beksan menika, kacariyosaken ibu ingkang bijaksana. Sedaya cariyos menika kasebat wonten ing kandha saha gendhing ipun ingkang ngiringi. .