Carita Aji Saka iku nyritakaké Aji Saka saka
India sing mara ing Tanah Jawa.
Banjur Aji Saka ngarang urutan aksara kaya mengkéné kanggo mèngeti rong
panakawané sing setya nganti pati: Dora lan Sembada. Kaloroné mati
amarga ora bisa mbuktèkaké dhawuhé sang ratu. Mula Aji Saka banjur
nyiptakaké aksara Hanacaraka supaya bisa kanggo nulis layang.
Aksara Hanacaraka jenengé dijupuk saka urutan limang aksara wiwitan iki sing uniné "
hana caraka". Urutan dhasar aksara Jawa nglegena iki cacahé ana rongpuluh lan nglambangaké kabèh foném basa Jawa. Urutan aksara iki kaya mengkéné:
- ha na ca ra ka
- da ta sa wa la
- pa dha ja ya nya
- ma ga ba tha nga
Urutan iki uga bisa diwaca dadi ukara-ukara:
- "Hana caraka" tegesé "Ana utusan"
- "Data sawala" tegesé "Padha garejegan"
- "Padha jayanya" tegesé "Padha digjayané"
- "Maga bathanga" tegesé "Padha dadi bathang".
Versi sing kapacak ing ngisor iki miturut vèrsi ing buku
Layang Hanacaraka anggitan
Darmabrata (1939):
Kacarita ing jaman mbiyèn ana wong sakan Tanah Hindhustan anom
jenengé Aji Saka. Dhèwèké putrané ratu, nanging kepéngin dadi pandhita
sing pinter. Kasenengané mulang kawruh rupa-rupa. Dhèwèké banjur péngin
lunga mencaraké ngèlmu kawruh ing Tanah Jawa.
Banjur anuju sawijining dina Aji Saka sida mangkat menyang Tanah
Jawa, karo abdiné papat sing jenengé Duga, Prayoga, Dora lan Sambada.
Bareng tekan ing Pulo Majethi padha lèrèn. Aji Saka banjur nilar abdiné
loro; Dora lan Sambada ing pulo iku.Déné Aji Saka karo Duga lan Prayoga
arep njajah Tanah Jawa dhisik. Dora lan Sambada diweling ora olèh lunga
saka kono. Saliyané iku abdi loro wau dipasrahi keris pusakané,
didhawuhi ngreksa, ora olèh dielungaké marang sapa-sapa.
Aji Saka banjur tindak karo abdiné loro menyang ing Tanah Jawa. Njujug ing negara
Mendhang Kamolan. Sing jumeneng ratu ing kono ajejuluk
Prabu Déwata Cengkar. Sang prabu iku
senengané dhahar dagingé wong. Kawulané akèh sing padha wedi banjur padha ngalih menyang negara liya. Patihé ngaran Kyai Tengger.
Kacarita Aji Saka ana ing Mendhang Kamolan jumeneng guru, wong-wong
padha mlebu dadi siswané. Para siswané padha tresna marang Aji Saka
amerga dhèwèké seneng tetulung.
Nalika semana Aji Saka mondhok nèng omahé nyai randha Sengkeran dipèk
anak karo nyai randha. Kyai patih karo nyai randha iya wis dadi siswané
Aji Saka.
Anuju sawijining dina sang prabu Déwata Cengkar duka banget ora wong
manèh sing bisa didhahar. Aji Saka banjur saguh dicaosaké sang nata dadi
dhaharané.
Sang nyai randha lan patih dadi kagèt banget. Nanging Aji Saka
celathu yèn wong loro iku ora usah kuwatir yèn dhèwèké ora bakal mati.
Banjur Aji Saka diateraké ngadhep prabu Déwata Cengkar.
Prabu Déwata Cengkar ya rumangsa éman lan kersa ngangkat Aji Saka
dadi priyayi, nanging Aji Saka ora gelem. Ana siji panyuwuné, yaiku
nyuwun lemah saiket jembaré. Sing ngukur kudu sang prabu dhéwé.
Sang prabu Déwata Cengkar iya banjur nglilani. Nuli wiwit ngukur
lemah diasta dhéwé. Iketé Aji Saka dijèrèng. Iketé tansah mulur baé,
dadi amba serta dawa. Iya dituti waé déning sang prabu. Nganti notog ing
segara kidul. Bareng wis mèpèd ing pinggir segara, iketé dikebutaké.
Déwata Cengkar katut mlesat kecemplung ing segara. Malih dadi baya
putih, ngratoni saisining segara kidul.
Wong-wong ing Mendhang Kamolan padha bungah. Awit ratuné sing
diwedèni wis sirna. Seka panyuwuné wong akèh. Aji Saka nggantèni
jumeneng ratu ana ing negara Mendhang Kamolan ajejuluk prabu jaka, iya
prabu Widayaka. Déné patihé isih lestari kyai patih Tengger. Si Duga lan
si Prayoga didadèkaké bupati, ngarané tumenggung Duduga lan tumenggung
Prayoga.
Sang prabu Jaka, iya sang prabu Widayaka nimbali si Dora lan si
Sambada. Kacarita sang prabu Widayaka, pinuju miyos siniwaka. Diadhep
kyai patih serta para bupati. Sang prabu kèngetan abdiné sing didhawuhi
ngreksa pusaka keris ana ing Pulo Majethi. Ndangu marang Duduga lan
Prayoga kepriyé wartané si Dora lan si Sembada. Prayoga lan Duduga ora
bisa mangsuli awit wis suwé ora krungu apa-apa.
Kacarita si Dora lan si Sambada sing kari ana ing Pulo Majethi. Wong
loro iku wis padha krungu pawarta manawa gustiné wis jumeneng ratu ana
ring Mendhung Kamolan. Si Dora ngajak sowan nanging si Sambada ora gelem
awit wedi nerak wewaleré gustiné, ora pareng lunga-lunga seka pulo
Majethi, yèn ora tinimbalan.
Nanging si Dora nékad arep sowan dhéwé. Si Sambada ditilapaké. Banjur
mangkat ijèn waé. Ana ing dalan si Dora kapethuk karo tumenggung Duduga
lan Prayoga. Utusan loro mau banjur diajak bali déning si Dora. Awit si
Sambada dijak ora gelem. Wong telu banjur sowan ing ngarsané sang
prabu.
Sang Prabu ndangu si Sembada ana ing ngendi lan diwangsuli yèn
dhèwèké ora gelem diajak. Mireng aturé si Dora, sang prabu duka banget,
lali dhawuhé dhéwé mbiyèn. Banjur Dora, didhawuhi bali menyang pulo
Majethi lan nimbali si Sambada. Yèn meksa ora gelem didhawuhi dirampungi
lan kerisé dibalèkaké.
Dora sanalika mangkat. Ing pulo Majethi ketemu karo Sembada. Kandha
yèn mentas sowan gustiné. Saiki diutus nimbali si Sambada. Pusaka keris
didhawuhi nggawa. Nanging si Sambada ora ngandel marang kandhané si
Dora. Banjur padha padu ramé. Suwé-suwé padha kekerangan, dedreg ora ana
sing kalah, awit padha digdayané. Wasana banjur padha nganggo gaman
keris padha genti nyuduk. Wekasan perangé sampyuh. Si Dora lan si
Sambada padha mati kabèh.
Sang Prabu ngarep-arep tekané si Dora. Wis sawetara suwéné teka
durung sowan-sowan mangka didhawuhi énggal bali. Sang prabu nimbali
tumenggung Duduga lan Prayoga. Didhawuhi nusul si Dora menyang pulo
Majethi. Sanalika banjur mangkat.
Bareng Duduga lan Prayoga wis teka ing pulo mau, kagèt banget déné si
Dora lan si Sembada ketemu wis padha mati kabèh. Tilasé mentas padha
kekerangan padha tatu kena ing gaman. Pusaka keris sing dadi rereksan
gumléthak ana ing sandhingé. Pusaka banjur dijupuk arep diaturaké marang
gustiné.
Duduga lan Prayoga banjur bali sowan ing ngarsané gustiné lan
mratélaké kahanané. Sang Prabu Widayaka kagèt banget mireng pawarané,
awit pancèn kaluputané dhéwé wis kesupèn pandhawuhé. Banjur sang prabu
nganggit aksara Jawa nglegena kanggo mèngeti abdiné loro iku.
